[…] Το γυναικείο ζήτημα, αν ως τέτοιο ορίσουμε το σύνολο των οικονομικών, πολιτικών και πολιτιστικών ανισοτιμιών και διακρίσεων που εκδηλώνονται σε όλο το εύρος της κοινωνικής και προσωπικής ζωής της γυναίκας, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ταξικής εκμεταλλευτικής κοινωνίας, άρα και αναπόσπαστο στοιχείο της ταξικής πάλης. Η ιστορική του ρίζα βρίσκεται στην εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, συγκεκριμένα στη φάση της μετάβασης από το πρωτόγονο κοινοτικό σύστημα στην πρώτη ταξική κοινωνία της ιστορίας, τη δουλοκτητική κοινωνία. Για το ιστορικό αυτό γεγονός αυτό γεγονός ο Ένγκελς έλεγε: «Το γυναικείο φύλο υπέστη την κοσμοϊστορική του ήττα». [1] Η γυναικεία εργασία απώλεσε τον κοινωνικό της χαρακτήρα, η οικογένεια μετατράπηκε σε μονογαμική για τη γυναίκα, ενώ τότε θεσμοθετήθηκε το πατριαρχικό δίκαιο και εγκαθιδρύθηκε η κυριαρχία του άνδρα πάνω στη γυναίκα σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Υπό αυτό ακριβώς το πρίσμα, η πατριαρχία δεν προσλαμβάνεται από την κομμουνιστική κοσμοθεωρία ως μια αυτόνομη κοινωνική δομή, αλλά ως παράγωγο του ταξικού διαχωρισμού της κοινωνίας. Ως τέτοια εδράζεται και απορρέει από τις οικονομικές εκμεταλλευτικές σχέσεις και μεταβάλλεται με την εξέλιξη του εκμεταλλευτικού συστήματος, παράγοντας έμφυλες σχέσεις εξουσίας και διαχωρισμούς. Χαρακτηριστική είναι η φράση της Αλεξάντρας Κολλοντάι, από κείμενο που γράφτηκε την περίοδο της νίκης της Σοβιετικής Επανάστασης: «Η θέση της γυναίκας είναι πάντα συνέπεια του είδους της εργασίας που προσφέρει στη συγκεκριμένη στιγμή εξέλιξης ενός συγκεκριμένου κοινωνικό- οικονομικού συστήματος». [2]
[…] Στις συνθήκες του καπιταλισμού, η θέση της γυναίκας θα καθοριστεί από τη -δυνατότητα- επιστροφής της στην κοινωνική παραγωγή, ως μισθωτής εργατικής δύναμης. Ειδικότερα, με τη ανάπτυξη της βιομηχανίας, και την πλήρη υπαγωγή της εργασίας στο Κεφάλαιο, ο γυναικείος πληθυσμός θα αποτελέσει μια τεράστια δεξαμενή εργατικής δύναμης για τους καπιταλιστές. Όπως έγραφε ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο»: «Η εργασία συνεπώς των γυναικών και των παιδιών ήταν το πρώτο πράγμα που αγοράστηκε από τους καπιταλιστές που χρησιμοποιούσαν μηχανές […] Η εκμετάλλευση της εργασίας των γυναικών και των παιδιών αποτελεί την τελευταία λέξη της κεφαλαιοκρατικής χρησιμοποίησης των μηχανών». [3]
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, ο καπιταλισμός θα ενσωματώσει τη γυναικεία εργασία ως πηγή φθηνής και πειθαρχημένης εργασίας και ως τμήμα του εφεδρικού εργατικού στρατού, ενώ παράλληλα θα διατηρήσει το πατριαρχικό κεκτημένο των προηγούμενων εκμεταλλευτικών συστημάτων. Η αντίφαση που εμφανίζει ο καπιταλισμός, από τη μια να ανοίγει τις πόρτες της κοινωνικής παραγωγής στις γυναίκες και από την άλλη να διατηρεί το πατριαρχικό πλαίσιο που τις κρατούσε κλεισμένες στο ιδιωτικό νοικοκυριό, στην πραγματικότητα έρχεται να διευρύνει το πλαίσιο της γυναικείας καταπίεσης, διαμορφώνοντας παράλληλα τους όρους για την ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος χειραφέτησης.
Θα χρειαστεί να περάσουν πολλές δεκαετίες και να συντελεστούν κατά τη διάρκεια τους πολύ μεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές παγκόσμια, ώσπου το σκληρό πατριαρχικό περίβλημα του εποικοδομήματος ακόμα και ανεπτυγμένων καπιταλιστικά κρατών να διαρραγεί, προκειμένου να αντιστοιχηθεί με την αντικειμενική πραγματικότητα που δημιουργούσε η ολοένα αυξανόμενη είσοδος των γυναικών στην κοινωνική παραγωγή. Σε κάθε πάντως περίπτωση όλα τα γυναικεία δικαιώματα που θα κατακτηθούν θα είναι, όπως άλλωστε όλα τα αστικά δικαιώματα, μερικά και μονίμως διακυβευόμενα και σε καμία περίπτωση δεν θα εξασφαλίζουν ούτε τυπικά ούτε πολύ περισσότερο ουσιαστικά την ισοτιμία ανάμεσα στα δύο φύλα.
Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι γυναίκες θα εξακολουθούν να υφίστανται ένα αυστηρό πλαίσιο απαγορεύσεων και περιορισμών, με κορυφαίο αυτό τη μη αναγνώρισης του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι. Και αυτό όπως θα διακηρύξει το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα της εποχής, δεν αποτελούσε κάποιου είδους στρέβλωση του συστήματος η οποία με την πάροδο των χρόνων και την ακόμα μεγαλύτερη καπιταλιστική ανάπτυξη θα εκλείψει, αλλά δομικό στοιχείο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, εγγεγραμμένο στην ίδια του τη φύση και ως τέτοιο δε θα πάψει ποτέ να υφίσταται […]
Σημειώσεις
1. Φρίντριχ Ένγκελς, Η καταγωγή της οικογένειας της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1975, σελ. 59.
2. Αλεξάντρα Κολλοντάι, Το γυναικείο ζήτημα από την πρωτόγονη κοινωνία στη σημερινή εποχή, εκδ. Πύλη, Αθήνα,1987, σελ. 15.
3. Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τόμ.1., εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1978, σελ. 410.
