1
Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στο θώκο της Προεδρίας των ΗΠΑ συνοδεύτηκε με μια σειρά μεταβολών τόσο στο εσωτερικό της χώρας (με επικράτηση της υπερσυντηρητικής και αντιμεταναστευτικής ατζέντας) όσο και στην εξωτερικής της πολιτική. Ο Τραμπ στην προεκλογική του εκστρατεία υποσχέθηκε πως θα ήταν ο μόνος Πρόεδρος που θα σταματήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο και θα τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τέτοιες κούφιες υποσχέσεις απέκτησαν ελκτική δύναμη σε πλατιά ακροατήρια, ακόμα και σε ένα τμήμα της αριστεράς που θεωρεί πως ένας πολυπολικός ιμπεριαλισμός ανοίγει ευνοϊκότερο πεδίο δράσης για τη χειραφέτηση των λαών. Βεβαίως, αυτές οι κενολογίες σκορπούν αυταπάτες σχετικά με τη φύση και τον χαρακτήρα των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και του πολέμου, καλώντας τους λαούς να στοιχηθούν κάτω από ξένες σημαίες.
Η απόπειρα Τραμπ να κλείσει το Ουκρανικό μέτωπο και να διαπραγματευτεί με τη Ρωσία ένα νέο σημείο ισορροπίας δεν εκκινεί από κάποιο ειρηνιστικό και ανθρωπιστικό ενδιαφέρον, αλλά γίνεται μέσα στο πλαίσιο του αναπροσανατολισμού της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής και της αναδιάταξης των προτεραιοτήτων της: το δόγμα της διπλής ανάσχεσης (Ρωσίας και Κίνας), που απέτυχε στην πράξη στο Ουκρανικό μέτωπο παρά τον τεράστιο όγκο βοήθειας της Δύσης προς τον καθεστώς του Κιέβου, εγκαταλείπεται με σκοπό την εστίαση στον ανταγωνισμό με την Κίνα. Είναι ζήτημα χρόνου η ύπαρξη μιας συμφωνίας ΗΠΑ – Ρωσίας για το διαμελισμό και τη μοιρασιά του πλούτου της Ουκρανίας. ΗΠΑ και Ρωσία βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε θέση ισχύος, ενώ ΕΕ και Ουκρανία ακολουθούν ασθμαίνοντας, καθώς χρεοκόπησε οριστικά πολιτική της καλλιέργειας ανεδαφικών προσδοκιών περί οικονομικού γονατίσματος της Ρωσίας που θα αποσταθεροποιούσε το καθεστώς Πούτιν. Απο μια ενδεχόμενη συμφωνία δεν θα προκύψει κάποια “έντιμη ειρήνη”, αλλά μια ιμπεριαλιστική ειρήνη με το πιστόλι στο κρόταφο. Και το σημερινό παζάρεμα αποδεικνύει τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου στην Ουκρανία, παρά τα ιδεολογικά ενδύματα που του φόρεσαν και οι δυο πλευρές: “αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας” από τη μια και “πόλεμος του ελεύθερου κόσμου εναντίον του αυταρχισμού” από την άλλη. Για ποιον “ελεύθερο κόσμο” μιλάει το ευρωατλαντικό μπλοκ που εδώ και δεκαετίες στηρίζει ή δημιουργεί δικτατορικά, αντιδρστικά και αυταρχικά καθεστώτα με σκοπό την εδραίωση των συμφερόντων του σε ολόκληρο τον πλανήτη; Για ποια “αποναζιστικοποίηση” μιλάει το αυταρχικό καθεστώς Πούτιν, ο οποίος στο εθνικιστικό αντικομμουνιστικό του παραλήρημα στις 21 Φεβρουαρίου του 2022 έλεγε: «Θέλετε αποκομμουνιστικοποίηση; Πολύ καλά, αυτό μας βολεύει. Αλλά δεν πρέπει, όπως λένε, να σταματήσουμε στα μισά του δρόμου. Είμαστε έτοιμοι να σας δείξουμε τι σημαίνει πραγματική αποκομμουνιστικοποίηση για την Ουκρανία»;
2
Στο ίδιο πλαίσιο αναπροσανατολισμού της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής ανήκει και ο “πόλεμος των δασμών” που έχει εξαπολύσει ο Τραμπ. Είναι εντελώς βλακώδης και αποπροσανατολιστικός ο δημόσιος λόγος περί δήθεν “τρέλας” του Τραμπ, που υποτίθεται ότι δρα ανορθολογικά και απειλεί να στείλει την παγκόσμια οικονομία στα βράχια (λες κι έχει ξεφύγει ο καπιταλισμός από την κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου). Τέτοιου είδους απόψεις είναι οι ίδιες στον πυρήνα τους ανορθολογικές και ατομοκεντρικές, καθώς σβήνουν μονοκονδυλιά πολύπλοκες κοινωνικές διεργασίες για να τις χρεώσουν στην ατομική θέληση και δράση μιας προσωπικότητας που καθορίζει δια μαγείας την ιστορική κίνηση. Όπως πρόσφατα είπε ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ, ο Τραμπ βλέπει το διεθνές εμπορικό σύστημα όχι ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, αλλά ως ένα κουβάρι πολύπλοκων διασυνδεδεμένων σχέσεων (στρατιωτικών, οικονομικών και πολιτικών), το οποίο προσπαθεί να αναδιατάξει προς όφελος των ΗΠΑ. Με αυτή την έννοια, λοιπόν, ο κυνικός ρεαλισμός του Τραμπ αποδεικνύεται πολύ πιο διαλεκτικός από τις ανοησίες που εκστομίζουν οι μεταφυσικοί επικριτές του (πάντα στο πλαίσιο του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού). Μερικές φορές είναι ιδιαίτερα σοφό να παριστάνεις τον τρελό, έλεγε ο Τίτος Λίβιος. Ο “πόλεμος των δασμών”, λοιπόν, δεν είναι κάποια ανεξήγητη τρέλα του Τραμπ, αλλά μια επιθετική προσπάθεια επανακαθορισμού της παγκόσμιας οικονομίας, επαναδιαπραγμάτευσης της ευρωατλαντικής συμμαχίας με ευνοϊκότερους όρους για τις ΗΠΑ και εστίασης στον ανταγωνισμό με την Κίνα για την πρωτοκαθεδρία στο καπιταλιστικό – ιμπεριαλιστικό σύστημα. Άλλωστε, οι αμερικάνικες δεξαμενές σκέψης εδώ και πολλά χρόνια στοχοποιούν την Κίνα ως υπαρξιακή απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Κι αυτό είναι ένα γεγονός στο οποίο ομονοούν και οι δυο βασικοί παίκτες του πολιτικού κατεστημένου των ΗΠΑ (Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί), παρά τις όποιες σημαντικές ή ασήμαντες διαφοροποιήσεις τους.
Η δημιουργία ενός “αντισινικού τείχους” είναι το ζητούμενο και για τις δυο πλευρές του αμερικάνικου κατεστημένου, καθώς βλέπουν την Κίνα να συσσωρεύει διαρκώς οικονομική και στρατιωτική ισχύ, ενώ οι ΗΠΑ χάνουν διαρκώς έδαφος έναντί της τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι ενδεικτικό πως η Κίνα ελέγχει το 85% της παγκόσμιας επεξεργασίας σπάνιων γαιών, βασικών για την άμυνα και την τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης των ΗΠΑ, ενώ ήδη από το 2018 έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε όγκο βιομηχανικής παραγωγής, με την ψαλίδα συνεχώς να μεγαλώνει. Ενώ στις αρχές του αιώνα οι ΗΠΑ είχαν το 25% της βιομηχανικής παραγωγής και η Κίνα μόλις το 6%., σήμερα η κατάσταση έχει αντιστραφεί και οι ΗΠΑ έπεσαν στο 12%, με την Κίνα να εκτοξεύεται στο 35%. Ταυτόχρονα, παρατηρούμε ένα μετασχηματισμό του παγκόσμιου εμπορικού χάρτη, με την Κίνα να αντικαθιστά τις ΗΠΑ ως βασικός εμπορικός εταίρος παγκοσμίως. Αυτή τη στιγμή η Κίνα έχει 607 δισεκατομμυριούχους (έναντι 735 των ΗΠΑ), γεγονός που είναι σαφής δείκτης αλματώδους καπιταλιστικής ανάπτυξης. Ο συνδυασμός των εμπορικών ελλειμάτων, της αποβιομηχάνισης και της εκτόξευσης του χρέους δημιουργεί ένα εκρηκτικό κοκτέιλ για την οικονομία των ΗΠΑ και η πολυεπίπεδη σύγκρουση με τον αναδυόμενο ιμπεριαλισμό του Κινέζικου “παγκοσμίου εργοστασίου” αποτελεί νομοτέλεια. Ταυτόχρονα, η “σοσιαλιστική” Κίνα εμφανίζει τον εαυτό της ως θεματοφύλακα της “ελεύθερης αγοράς” απέναντι στην πολιτική προστατευτισμού του Τραμπ. Κάπως έτσι, στις 30 Μαρτίου του 2025 Κίνα, Νότια Κορέα και Ιαπωνία προχώρησαν στη Σεούλ σε συμφωνία για την ενίσχυση του ελεύθερου εμπορίου και τη δημιουργία «ενός προβλέψιμου εμπορικού και επενδυτικού περιβάλλοντος». Η Κίνα, λοιπόν, αμφισβητεί ευθέως την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στο καπιταλιστικό – ιμπεριαλιστικό σύστημα και μετατρέπεται σε υπερδύναμη όχι στο περιθώριο των διεργασιών του διεθνοποιημένου κεφαλαίου των προηγούμενων δεκαετιών, αλλά ακριβώς στον πυρήνα τους.
3
Οι δήθεν “ειρηνικές” προθέσεις του Τραμπ διαψεύδονται πανηγυρικά με την επιθετική πολιτική του στη Μέση Ανατολή. Από την πρώτη στιγμή ο Τραμπ έδωσε το πράσινο φως στο Ισραηλινό κράτος για την απρόσκοπτη συνέχιση του γενοκτονικού πολέμου στη Γάζα, στέλνοντας βόμβες 2.000 λιβρών MK-84 στον σιωνιστικό στρατό, για να συνεχίσει τη σφαγή αμάχων. Ταυτόχρονα, ευθυγραμμίζεται με τα πλάνα των πιο ακραίων σιωνιστών για εθνοκάθαρση της Γάζας και αναγκαστικό εκτοπισμό των Παλαιστινίων σε τρίτες χώρες. Η πολεμοχαρείς αυτές ιαχές συνδυάζονται με επιχειρηματικά πλάνα για μετατροπή της Γάζας σε “Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής”! Την ίδια ώρα με προσωπική εντολή Τραμπ ο αμερικάνικος στρατός εξαπολύει αεροπορικούς βομβαρδισμούς στην Υεμένη.
Φυσικά, ο Τραμπ δεν κάνει κάτι καινούριο. Ήδη από την πρώτη του θητεία έδινε το πράσινο φως στην Ισραηλινή επιθετικότητα, αναγνωρίζοντας την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του σιωνιστικού κράτους, νομιμοποιώντας την παράνομη κατοχή των Υψιπέδων του Γκολάν και προωθώντας την υπογραφή των “συμφωνιών του Αβραάμ” μεταξύ του Ισραήλ και των αντιδραστικών αραβικών καθεστώτων. Η πολιτική αυτή δεν είναι μια ανορθογραφία, αλλά συνεπές αποτέλεσμα της στρατηγικής της Δύσης που βλέπει το Ισραήλ ως «προκεχωρημένο φυλάκιο του δυτικού πολιτισμού». Του πολιτισμού δηλαδή που ευθύνεται για τα Ολοκαυτώματα των Εβραίων και των Ρομά, που προλειάνθηκαν από τις καθ’ όλα Ευρωπαϊκές ψευδοεπιστήμες του φυλετισμού και της ευγονικής. Του πολιτισμού που ευθύνεται για την αποικιοκρατία και τον εξανδραποδισμό των Μαύρων, την εξολόθρευση των Ιθαγενών της Αμερικής και της Ωκεανίας. Του πολιτισμού που παρήγαγε Λεοπόλδους που απολάμβαναν από μακριά τους ήχους των μαστιγίων πάνω στις σάρκες των “υπάνθρωπων” σκλάβων. Του πολιτισμού που προκάλεσε δυο παγκόσμιους πολέμους και γενικευμένα αιματοκυλίσματα. Του πολιτισμού της Μαντλίν Ολμπράιτ που έλεγε πως “άξιζε τον κόπο” ο θάνατος 500.000 παιδιών στο Ιράκ εξ αιτίας του καθ΄ όλα δυτικού και πολιτισμένου εμπάργκο στο Ιράκ. Αυτός είναι ο πολιτισμός εξασφαλίζει την ευημερία του πάνω στο θάνατο, την εκμετάλλευση, τον πόνο και τη δυστυχία των άλλων. Η σημερινή σφαγή στην Παλαιστίνη και η σιωπή γύρω από αυτήν δεν είναι μια εξαίρεση, αλλά μια κανονικότητα για τον πολιτισμό του κέρδους και της εκμετάλλευσης…
4
Στον αντίποδα του εδραιωμένου ευρωατλαντικού μπλοκ αναπτύσσεται το ανταγωνιστικό ρωσοκινέζικο, το οποίο βεβαίως δεν έχει την ίδια συνεκτικότητα και ισχύ. Ωστόσο, η ανισομετρία της ισχύος δεν είναι κάτι σταθερό, η γιγάντωση του Κινέζικου καπιταλισμού, όπως είδαμε και πιο πάνω, οδηγεί σε μεταβολή του συσχετισμού ισχύος. Υπάρχει μια ανάγνωση σε ορισμένες δυνάμεις της αριστεράς που βλέπουν με θετικό μάτι την άνοδο αυτού του μπλοκ, καθώς θεωρούν πως η ανάδυση νέων μεγάλων δυνάμεων του καπιταλιστικού – ιμπεριαλιστικού συστήματος δημιουργεί ευνοϊκότερο πεδίο δραστηριότητας για τους λαούς. Ακόμα χειρότερα, αρκετοί έσπευσαν να αξιοποιήσουν το νέο καθεστώς σύνδεσης της Κούβας με τη συμμαχία BRICS για να παρουσιάσουν τον ρωσοκινέζικο άξονα ως “αντιιμπεριαλιστικό”. Βεβαίως, ίδιο καθεστώς σύνδεσης υπήρξε και για την ΝΑΤΟϊκή Τουρκία, ενώ μέλη των BRICS είναι και χώρες όπως η χούντα της Αιγύπτου (που ανέτρεψε την νόμιμη κυβέρνηση Μόρσι), η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (που επί χρόνια αιματοκυλούσαν την Υεμένη). Τι είναι στ’ αλήθεια αυτή η συμμαχία; Ας αφήσουμε τον ίδιο τον Βλαντιμίρ Πούτιν να μιλήσει:
Σύμφωνα με τον Ρώσο Πρόεδρο οι BRICS έχουν πλέον μεγαλύτερο μερίδιο στο παγκόσμιο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν από τα μέλη της G7, ενώ τα μέλη της είναι «στην πραγματικότητα οι μοχλοί της παγκόσμιας οικονομικής [βλέπε: καπιταλιστικής] ανάπτυξης» και με την ανάπτυξη «καναλιών επικοινωνίας, τεχνολογικών και εκπαιδευτικών προτύπων, χρηματοπιστωτικών συστημάτων, μέσων πληρωμών και, φυσικά, μηχανισμών για βιώσιμες, μακροπρόθεσμες επενδύσεις … η οικονομική ανάπτυξη των μελών των BRICS στο μέλλον θα εξαρτάται όλο και λιγότερο από εξωτερική επιρροή ή παρέμβαση». Αυτά είπε ο Πούτιν στο Επιχειρηματικό Φόρουμ BRICS+ που πραγματοποιήθηκε πριν τη Σύνοδο του Καζάν (Οκτώβριος 2024). Εκεί συζητήθηκαν διάφορες μπίζνες, όπως το πρότζεκτ Ρωσίας και Τουρκίας για τη δημιουργία ενός περιφερειακού κόμβου φυσικού αερίου που θα εξισορροπήσει τις ζημιές από τις χαμένες πωλήσεις στην Ευρώπη. Η Τουρκία συνεργάζεται στενά με την Gazprom για την εκτέλεση του συγκεκριμένου πρότζεκτ.
Ταυτόχρονα, η συμμαχία εργάζεται για τη δημιουργία πυρηνικής πλατφόρμας BRICS: «μιας εθελοντικής συμμαχίας εταιρειών, επαγγελματικών πυρηνικών κοινοτήτων και ΜΚΟ που υποστηρίζουν την ανάπτυξη και την εφαρμογή πυρηνικών τεχνολογιών». Σύμφωνα με τον διευθυντή της ρωσικής εταιρείας Rosatom State Corporation, στόχος είναι η επένδυση στην πυρηνική τεχνολογία για ενεργειακούς και μη ενεργειακούς σκοπούς, ενώ η πλατφόρμα προορίζεται για εταιρείες, πυρηνικούς σταθμούς και οργανισμούς: «που μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη του τομέα της πυρηνικής ενέργειας».
Μόλις περιγράψαμε, λοιπόν, ένα αναδυόμενο ιμπεριαλιστικό μπλοκ που προσπαθεί να στήσει τις δομές του απέναντι στο εδραιωμένο, πιο συνεκτικό και κυρίαρχο ευρωατλαντικό μπλοκ. Υπάρχουν και τα αστικά κράτη που πατάνε σε δυο βάρκες, πράγμα που είναι ενδεικτικό της πολυπλοκότητας του παγκόσμιου περιβάλλοντος, αλλά και της σταδιακής αποδυνάμωσης του κυρίαρχου μπλοκ. Οι συσχετισμοί ισχύος αλλάζουν στον πλανήτη κι αυτό θα πρέπει να γίνει αντιληπτό τόσο από την υπεροπτική και αλαζονική Δύση, όσο και από τις δυνάμεις που ευτελίζουν τον αντιιμπεριαλισμό ταυτίζοντάς τον με τις καπιταλιστικές μπίζνες της Ρωσίας, της Κίνας, της Τουρκίας, της Σαουδικής Αραβίας κι άλλων αντιδραστικών καθεστώτων. Πρέπει να γίνει κατανοητό πως σήμερα δεν υπάρχει ένας ανταγωνισμός μεταξύ διαφορετικών οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων, αλλά ένας ανταγωνισμός μεταξύ διαφορετικών παραλλαγών του καπιταλισμού. Παρά τις όποιες διαφορές, που περιορίζονται στο πολιτικό και νομικό εποικοδόμημα, παραμένει άθικτος ο πυρήνας του εκμεταλλευτικού τρόπου παραγωγής που γεννά και την όξυνση των ανταγωνισμών. Κι αυτό ισχύει και για την Κίνα, στην οποία οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής είναι κυρίαρχες.
5
Μέσα σ’ αυτό το εύφλεκτο διεθνές περιβάλλον έχει συσσωρευτεί τόσο μπαρούτι που σε λίγο τα τουφέκια θα εκπυρσοκροτούν από μόνα τους. Σε αυτό κουβάρι συμμαχιών και ανταγωνισμών το κάθε κράτος ζυγίσει τα συμφέροντα της αστικής τάξης που εκπροσωπεί και καθορίζει αναλόγως τη στάσης του. Ανεξάρτητα από το ιδεολογικό περιτύλιγμα, τα αστικά κράτη δρουν στη βάση της ωμής ρεαλπολιτίκ και της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των αστικών τους τάξεων και όχι κάποιων γενικών και αόριστων ηθικών θεμελίων. Η καπιταλιστική κρίση οξύνει ακόμα περισσότερο τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, με τη στρατιωτική θωράκιση των οικονομιών να δημιουργεί ένα παγκόσμιο ναρκοπέδιο. Τα συμπεράσματα της τελευταίας έκθεσης “για την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα” που δημοσίευσε το ΔΝΤ είναι εύγλωττα: οι παγκόσμιοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δεκαετιών, δημιουργώντας ένα ασταθές περιβάλλον που απειλεί την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα και διαταράσσει τις αλυσίδες εφοδιασμού. Σύμφωνα με το ΔΝΤ: «η ξαφνική συνειδητοποίηση σημαντικών γεωπολιτικών κινδύνων μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα τραπεζικά και μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με δυσμενείς συνέπειες για τη μακροοικονομική χρηματοπιστωτική σταθερότητα».
Σε μια τόσο ρευστή κατάσταση, με τις αναδιατάξεις στις ισορροπίες να τρέχουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, το κάθε κράτος ανάλογα με τη δύναμη πυρός που διαθέτει παίρνει ανάλογη θέση μάχης, με τους λαούς να ζούνε με τη δαμόκλειο σπάθη του γενικευμένου ιμπεριαλιστικού πολέμου να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους. Στην κινούμενη άμμο της καπιταλιστικής κρίσης, στη διαρκή αρένα των διακρατικών ανταγωνισμών, στην εποχή της στρατιωτικοποίησης των οικονομιών, στο κατώφλι ενός γενικευμένου σφαγείου δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε “επιθετικούς” και “αμυντικούς” ιμπεριαλισμούς, “δυνατά” και “αδύναμα” κεφάλαια, μια πιο “δίκαιη μοιρασιά της δουλείας”. Πίσω από την ιμπεριαλιστική σύγκρουση κρύβεται ο αδυσώπητος ανταγωνισμός για το μοίρασμα του κόσμου, των αγορών, των σφαιρών επιρροής, τον έλεγχο των εμπορικών και ενεργειακών πηγών και οδών. Η ίδια η ιστορική εμπειρία μας δείχνει πως στο καπιταλιστικό – ιμπεριαλιστικό σύστημα ο γόρδιος δεσμός των οξυμένων ανταγωνισμών λύνεται μονάχα με το σπαθί του πολέμου.
Γι αυτό και τα αστικά κράτη ακονίζουν τα νύχια τους, ανταγωνιζόμενα μεταξύ τους σε μια ξέφρενη κούρσα εξοπλισμών. Επικεφαλής της κούρσας αυτής είναι οι ΗΠΑ, οι οποίες σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου της Στοκχόλμης για την Ειρήνη (SIPRI), αντιπροσωπεύουν το 37% των παγόσμιων στρατιωτικών δαπανών. Σύμφωνα με την έκθεση οι παγκόσμιες πολεμικές επενδύσεις για το 2024 ξεπέρασαν τα 2,7 τρισεκατομμύρια δολάρια, καταγράφοντας αύξηση 9,4% σε σχέση με το 2023, ενώ συνολική αύξηση σε βάθος δεκαετίας φτάνει στο 37%. Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ πλησίασαν το 1 τρισεκκατομύριο, ενώ οι αντίστοιχες δαπάνες των 32 χωρών του ΝΑΤΟ ξεπερνούν το 1,5 τρισεκατομμύριο (ποσό που αντιστοιχεί στο 55% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών). Στην Ευρώπη η μόνο χώρα που δεν αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες ήταν η Μάλτα. Πρωταθλήτρια στην ΕΕ είναι η Γερμανία, η οποία έχει μπει για τα καλά σε μια περίοδο πολεμικής προπαρασκευής, ξοδεύοντας 88,5 δισεκατομμύρια δολάρια (αύξηση 28% σε σχέση με πέρσι). Εντυπωσιακή αύξηση κατά 31% έχει η Πολωνία, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού ανάμεσα στην ΕΕ και τη Ρωσία. Οι αντίστοιχες δαπάνες της Ρωσίας έφτασαν στα 149 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 (αύξηση 38% από πέρσι). Σε βάθος δεκαετίας η Ρωσία έχει διπλασιάσει τις πολεμικές της επενδύσεις. Από την πλευρά της η Κίνα έρχεται δεύτερη στους παγκόσμιους εξοπλισμούς, επενδύοντας 314 δισεκατομμύρια δολάρια (αύξηση 7% από πέρσι και 59% σε βάθος δεκαετίας). Πρόκειται για το 30ο συνεχόμενο έτος αύξησης των πολεμικών επενδύσεων της Κίνας.
Ενδεικτικό για τον υπό διαμόρφωση συσχετισμό ισχύος είναι το γεγονός πως από το 2000 έως το 2023 οι ΗΠΑ αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες κατά 62%, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά αύξησης για τη Ρωσία και την Κίνα είναι 362% και 594%. Το μερίδιο στις εξαγωγές όπλων την ίδια περίοδο, είναι: ΗΠΑ 35%, Ρωσία 21%, Γαλλία 7,8%, Γερμανία 6,5% και Κίνα 4,82%. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εστίαση της Κίνας στην Αφρικανική ήπειρο, καθώς από το 2018 ξεπερνά τη Ρωσία σε πωλήσεις όπλων στην υποσαχάρια Αφρική, ενώ το 70% των Αφρικανικών ενόπλων δυνάμεων εκτιμάται ότι διαθέτει Κινεζικά τεθωρακισμένα. Η Κίνα ήδη από το 2017 διαθέτει ναυτική βάση στην πρώην Γαλλική αποικία του Τζιμπουτί, ως τμήμα της εν εξελίξει στρατηγικής της για τη δημιουργία ενός ισχυρού Πολεμικού Ναυτικού που θα είναι ικανό να προστατεύσει τα εμπορικά της συμφέροντα μακριά από τα σύνορά της. Επίσης, πελάτες της Κινεζικής πολεμικής βιομηχανίας είναι και χώρες όπως το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία, το Μπαγκλαντές και η Ταϊλάνδη.
Ειδική αναφορά πρέπει να κάνουμε και στο πυρηνικό οπλοστάσιο, το οποίο αποτελεί ένα γιγαντιαίο μέσο καταστροφής ολόκληρου του πλανήτη. Το 2023 υπήρχαν 12.512 πυρηνικές κεφαλές παγκοσμίως, εκ των οποίων το 90% άνηκαν σε Ρωσία και ΗΠΑ. Πρωταθλήτρια στην κατοχή πυρηνικών κεφαλών είναι η Ρωσία (5.889), ακολουθούν οι ΗΠΑ (5.244), η Κίνα (410), η Γαλλία (290), η Μεγάλη Βρετανία (225), το Πακιστάν (170), η Ινδία (164), το Ισραήλ (90) και η Βόρεια Κορέα (30). ΗΠΑ και Ρωσία εκσυγχρονίζουν διαρκώς το πυρηνικό τους οπλοστάσιο, ενώ η Κίνα έχει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική επιδιώκοντας να φτάσει στις χίλιες πυρηνικές κεφαλές εντός της επόμενης δεκαετίας.
6
Ήδη από την περίοδο της προηγούμενης διοίκησης Τραμπ, που δημιούργησε πολλά ρήγματα στη διατλαντική ενότητα, η ΕΕ δήλωνε πως επιδιώκει τη “στρατηγική αυτοτέλειά” (δηλαδή, τον απογαλακτισμό της από την κηδεμονία των ΗΠΑ). Κομμάτι αυτής της στρατηγικής είναι το γιγαντιαίο πρόγραμμα επανεξοπλισμού (σχέδιο ReArm Europe/Readiness 2030 ), ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το σχέδιο παρουσιάστηκε επισήμως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 20 Μαρτίου, με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να δηλώνει χαρακτηριστικά: «Η εποχή του μερίσματος ειρήνης έχει περάσει προ πολλού. Η αρχιτεκτονική ασφάλειας στην οποία βασιστήκαμε δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη. Η Ευρώπη είναι έτοιμη να αναλάβει δράση». Σύμφωνα με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οι επιδιώξεις του σχεδίου επανεξοπλισμού έχουν διττό χαρακτήρα: σπό τη μίσ η ΕΕ επιδιώκει να ανταποκριθεί στη βραχυπρόθεσμη επείγουσα ανάγκη στρατιωτικής στήριξης της Ουκρανίας και από την άλλη να αντιμετωπίσει τη μακροπρόθεσμη ανάγκη αυτονόμησης της “ευρωπαϊκής ασφάλειας”. Επιπλέον στόχος είναι η αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας και η μείωση της εξάρτησης από τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς τρίτων χωρών.
Πέρα από τους στρατιωτικούς σχεδιασμούς, το πρόγραμμα αυτό παρουσιάζεται και ως μοχλός καπιταλιστικής ανάπτυξης, μιας και η οικονομία της ΕΕ έχει εγκλωβιστεί στα βαλτόνερα της στασιμότητας. Για την πραγματοποίηση του σχεδιασμού προβλέπεται η αξιοποίηση ενός πακέτου μέτρων, όπως:
– η δημιουργία δημοσιονομικού περιθωρίου με τη λεγόμενη “ρήτρα διαφυγής”, που προβλέπει την εξαίρεση των “αμυντικών” δαπανών από τα όρια του Συμφώνου Σταθερότητας για τα κράτη – μέλη ύψους 1,5% του ΑΕΠ στην επόμενη 4ετία. Η συγκεκριμένη ρήτρα που παρέχει τη δυνατότητα δημοσιονομικής παρέκκλισης για τα κράτη – μέλη της ΕΕ έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα μόνο στην περίπτωση της πανδημίας. Στην παρούσα φάση η ρήτρα διαφυγής προβλέπεται για αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού, κατασκευή και αναβάθμιση στρατιωτικών υποδομών, πρόσληψη και εκπαίδευση στρατιωτικού προσωπικού, έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και των νέων τεχνολογιών
– ο προγραμματισμός ενός πακέτου δανεισμού για πολεμικούς σκοπούς με ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης. Το συνολικό ύψους του πακέτου θα φτάσει στα 150 δισεκατομμύρια ευρώ. Η λεγόμενη Πρωτοβουλία Δράσης για την Ασφάλεια στην Ευρώπη (SAFE) έχει σα σκοπό τη διαλειτουργικότητα των ενόπλων δυνάμεων των κρατών της ΕΕ και την ενίσχυση της βάσης της Ευρωπαϊκής “αμυντικής” βιομηχανίας.
– η χρησιμοποίηση κονδυλίων από τα Ταμεία Συνοχής
– η επένδυση των κεφαλαίων των συνταξιοδοτικών ταμείων στην πολεμική βιομηχανία, η δέσμευση δηλαδή των αποθεματικών ασφαλιστικών ταμείων για στρατιωτική χρήση
7
Το ελληνικό κράτος από την πλευρά του έχει επιλέξει την επικίνδυνη και τυχοδιωκτική στρατηγική επιλογής πλήρους πρόσδεσης στο άρμα του ευρωατλαντικού ιμπεριαλισμού και βαθιάς εμπλοκής στις πολεμικές του περιπέτειες. Ο ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Βαγγέλης Μεϊμαράκης, με αφορμή τη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν, εξέφρασε με σαφήνεια τις φιλοπόλεμες επιδιώξεις της ελληνικής αστικής τάξης: «Η Ελλάδα είναι ένα κράτος μέλος του ΝΑΤΟ, είμαστε ενεργό μέλος της ΕΕ (…). Και πρέπει να καταλάβουν όλοι ότι εμείς θα υπερασπιστούμε τις αρχές, τις αξίες μας τον δυτικό τρόπο ζωής, να αφήσουμε τον καναπέ και να μπούμε πρώτοι στην πρώτη γραμμή της μάχης». Σ’ αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε προκεχωρημένο φυλάκιο του ΝΑΤΟ και σε “γεωπολιτικό μεντεσέ” (σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του πρώην πρέσβη των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ). Οι ελληνικές κυβερνήσεις, εξυπηρετώντας τα ταξικά συμφέροντα του ντόπιου κεφαλαίου και τις επιδιώξεις του για γεωστρατηγική αναβάθμιση και συμμετοχή στο μοίρασμα της λείας από το πλιάτσικο της Δύσης, προχωρούν σε πλήθος γεωπολιτικών εξυπηρετήσεων προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Η επιλογή της “σωστής πλευράς της ιστορίας” οδήγησε το ελληνικό κράτος στην άμεση εμπλοκή του τόσο στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που διεξάγεται στο έδαφος της Ουκρανίας όσο και στον γενοκτονικό πόλεμο που έχει εξαπολύσει το Ισραήλ εναντίον του Παλαιστινιακού λαού. Ανεξάρτητα από την κυβέρνηση που συγκυριακά βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας, το ελληνικό κράτος έχει συνάψει πολύπλευρη στρατηγική συμμαχία με το κράτος του Ισραήλ (Άξονας 3 συν 1, Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ, υπό τη σκέπη των ΗΠΑ) και παρέχει απλόχερα στρατιωτικές διευκολύνσεις στις σιωνιστικές ένοπλες δυνάμεις, ακόμα και πραγματοποίηση ασκήσεων με πραγματικά πυρά ή ασκήσεων προσομοίωσης πολέμου στη Μέση Ανατολή.
Πουλώντας το αφήγημα πως η Ελλάδα είναι μια όαση σταθερότητας σ’ ένα διευρυμένο τόξο αστάθειας, το ελληνικό κράτος βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στα βαλτόνερα των πολεμικών σχεδιασμών. Κομβικό ρόλο παίζει η ύπαρξη των στρατιωτικών βάσεων και εγκαταστάσεων, που δημιουργούν ένα τεράστιο πλέγμα που καλύπτει ολόκληρη τη χώρα. Καθοριστικό ρόλο στις ιμπεριαλιστικές πολεμικές εξορμήσεις παίζει η βάση της Σούδας, η οποία πρόσφατα “ανακαινίστηκε” με σκοπό την προσαρμογή της στις διευρυμένες πολεμικές ανάγκες που δημιουργούνται από την κλιμάκωση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Στη Σούδα υπάρχει κι ένα εκτεταμένο υπόγειο δίκτυο τούνελ, στο οποίο αποθηκεύονται όπλα και πυρομαχικά. Σύμφωνα με έγγραφο του Αμερικάνικου στρατού, μέσα από το δίκτυο των τούνελ γίνεται εφοδιασμός σε: «ταχύπλοα πλοία υποστήριξης μάχης, αντιτορπιλικά και καταδρομικά κατευθυνόμενων πυραύλων (με ή χωρίς πυρηνική πρόωση), αεροπλανοφόρα (με ή χωρίς πυρηνική πρόωση), πλοία αμφίβιων επιθέσεων, αρματαγωγά, υποβρύχια (κάποια εφοδιασμένα και με βαλλιστικούς πυραύλους) κ.ά».
Εκτός από τις στρατιωτικές βάσεις και εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ που είναι διάσπαρτες σε όλη τη χώρα, έχει παρατηρηθεί και εκτεταμένη χρήση του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου με σκοπό τη μεταφορά επικίνδυνου πολεμικού υλικού. Έτσι, όπως αποκαλύφθηκε τον περασμένο Φλεβάρη, 18 νταλίκες μετέφεραν χωρίς κανένα μέτρο προφύλαξης 350 τόνους εκρηκτική ύλη ΤΝΤ προς το εργοστάσιο των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων στο Λαύριο (με σκοπό την κατασκευή πυρομαχικών για την Ουκρανία). Τα τρένα επίσης έχουν μετατραπεί σε λάφυρο για τους πολεμικούς σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ, μεταφέροντας επικίνδυνο στρατιωτικό υλικό, ακόμα και μέσα από κατοικημένες περιοχές. Οι μεταφορές αυτές μάλιστα γίνονται πολλές φορές με υπερβάσεις του περιτυπώματος φόρτωσης, ενώ το περιεχόμενό των φορτίων και τα δρομολόγια, είναι άγνωστα ακόμα και για τους εργαζόμενους του σιδηρόδρομου. Είναι ενδεικτικό πως ένα τρένο με στρατιωτικό υλικό του ΝΑΤΟ εκτροχιάστηκε έξω από την Αλεξανδρούπολη τον Δεκέμβριο του 2022, καθώς λόγω του βάρους των φορτίων αυτά τα φαινόμενα είναι συχνά.
Το ελληνικό κράτος, παρά το υπέρογκο δημόσιο χρέος και τη διαρκή δημοσιονομική στενότητα που αντιμετωπίζει, σχεδιάζει να βουτηχτεί μέχρι το λαιμό στο πρόγραμμα ReArm Europe. Τον περασμένο Απρίλη ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης παρουσίασε ένα γιγαντιαίο12ετές εξοπλιστικό πρόγραμμα. Περισσότερες Belhara και Rafale, αθλιότερες συνθήκες σε σχολεία και νοσοκομεία. Έτσι ιεραρχεί η κυβέρνηση τις προτεραιότητες. Ταυτόχρονα, πουλάει το παραμύθι του “επικίνδυνου γείτονα” και του επιχειρησιακού πλεονεκτήματος απέναντί του στο Αιγαίο για να δικαιολογήσει τους υπερεξοπλισμούς, κρύβοντας επιμελώς πως η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και το πρόγραμμα ReArm Europe είναι ξεκάθαρα προσανατολισμένο σε αντιρωσική κατεύθυνση.
Ακόμα ένα δείγμα της εντατικής πολεμικής προπαρασκευής είναι η έρευνα του ΓΕΣ που τρέχει από τις 4 Μαΐου σε σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Δηλωμένος σκοπός είναι η «χαρτογράφηση των επαγγελματικών φιλοδοξιών των μαθητών». Σε συνδυασμό με οργανωμένες επισκέψεις μαθητών σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, επιχειρείται η προσέλκυση των μαθητών στη μιλιταριστική κουλτούρα και η στρατολόγησή τους για να γίνουν κρέας για τα κανόνια του ιμπεριαλιστικού πολέμου.
8
Τα πολιτικά καθήκοντα, λοιπόν, που διαμορφώνονται στη συγκεκριμένη γωνιά του πλανήτη που ζούμε, με τη στρατηγική πολιτική ευθυγράμμισης του ελληνικού κράτους με τις επιδιώξεις του ευρωατλαντικού ιμπεριαλισμού, είναι απτά και συγκεκριμένα και όχι γενικά και αόριστα: ο βασικός εχθρός μας βρίσκεται στην ίδια μας τη χώρα, μέσα στην Ελλάδα, μέσα στην ΕΕ, μέσα στο ΝΑΤΟ. Γι αυτό πρέπει να χτίσουμε ένα αντιπολεμικό ανάχωμα απέναντι στους πολεμοκάπηλους σχεδιασμούς, ένα διεθνιστικό μέτωπο ενάντια στην μετατροπή της χώρας σε απέραντη στρατιωτική βάση και πολεμικό ορμητήριο. Ένα εντέλει αντιιμπεριαλιστικό αντικαπιταλιστικό μέτωπο για την έξοδο από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ και την ανατροπή της εγχώριας καπιταλιστικής εξουσίας και του κράτους της. Απέναντι στην όξυνση των ανταγωνισμών που φτάνουν μέχρι και σε δόγματα πυρηνικών αλληλοεκβιασμών και “εξασφαλισμένης αμοιβαίας καταστροφής”, είναι άμεσο επαναστατικό καθήκον μας η οικοδόμηση ενός μαχητικού κινήματος εναντίον του ιμπεριαλιστικού πολέμου και του κατοπτρικού του ειδώλου: της “ειρήνης” με το πιστόλι στον κρόταφο. Για να σημάνει παντού και τώρα αντιπολεμικός ξεσηκωμός ενάντια στο παγκόσμιο σφαγείο που ετοιμάζουν οι ισχυροί του πλανήτη. Για να μην περιμένουμε την έκρηξη του πολέμου, αλλά να οργανώσουμε από τώρα την αποτροπή του.
