Λέρος – Η ελευθερία είναι θεραπευτική.
Ντοκυμαντέρ που γυρίστηκε το 2003 απ’τον Αντρέα Λουκάκο.
Παραγωγή: Νορεντίν Μοκάσαμπι Φωτογραφία – μοντάζ: Stephane Cattan
Προειδοποίηση: Περιέχει σκηνές που ίσως σοκάρουν.
Το 1958, ιδρύθηκε στην Λέρο το κρατικό θεραπευτήριο ψυχοπαθών. Η συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων δεν έτυχε ποτέ ευνοϊκής μεταχείρισης από το “κοινωνικό κράτος” και η φιλοξενία τους στην Λέρο έμελλε να είναι άλλη μια αποθήκευση. Τα έξοδα για την ανέγερση και τον εξοπλισμό του χώρου με έμψυχο και μη υλικό, ήταν αμελητέα.
Οι ασθενείς στεγάστηκαν σε ήδη υπάρχουσα υποδομή, των Ιταλών πρώην κατακτητών η οποία έχριζε ανακαίνισης.
Τμήμα του αρχείου των ασθενών χάθηκε, με αποτέλεσμα να καταφτάνουν ασθενείς χωρίς ονόματα, ιστορικό και ιατρικό φάκελο. Τους ονόμασαν Άγνωστος 1, Άγνωστος 2, Άγνωστος 3, 4, 5… Το “προσωπικό” δεν ήταν παρά ντόπιοι, χωρίς νοσηλευτικές γνώσεις ή εκπαίδευση, με μόνο “εφόδιο” την προκατάληψη, απέναντι σε 1200 “καταραμένους”. Οι συνθήκες που επικρατούσαν στην χωματερή ψυχών της Λέρου ήταν τόσο πρωτόγονες και ψυχοφθόρες που δεν άργησαν να σημειωθούν οι πρώτοι θανάτοι, από λόγους υγείας ή αυτοκτονίες.
Το θέμα εν τέλει διέρρευσε στον διεθνή τύπο. Τις επόμενες μέρες οι ευρωπαϊκές εφημερίδες μίλησαν για το “βρώμικο μυστικό” της Ευρώπης που είχε καταχωνιαστεί στο νησί της Λέρου. Όπως είναι σύνηθες, η επικαιρότητα στην Ελλάδα ευαισθητοποιεί τους κάθε λογής φιλάνθρωπους, πολιτικούς, διανοούμενους, αριστερούς, δημοσιογράφους και λοιπούς μαϊντανούς άλλων ιδιοτήτων, οι οποίοι έσκισαν τα ρούχα τους από αγανάκτηση στην “πρωτοφανή” κατάντια.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επέμβει χρηματοδοτώντας ένα πρόγραμμα αναβάθμισης του ιδρύματος. Εκτός από τα βασικά εφόδια, θα εφαρμόσει ένα πρόγραμμα θεραπείας και επανένταξης των ψυχασθενών που βασίστηκε, όχι στον εγκλεισμό, αλλά στην ελευθερία κινήσεων.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά, καθώς άτομα που θεωρούνταν “ανίατοι”, επιστρέφουν ο ένας μετά τον άλλον στη ζωή. Η ιστορία της Λέρου ίσως είχε ένα σχεδόν αίσιο τέλος, αλλά το ίδιο δεν ισχύει για τα ψυχιατρεία στην υπόλοιπη επικράτεια.
Περίπου το 60% των έγκλειστων δεν είναι ψυχιατρικές περιπτώσεις, αλλά άποροι, νοητικά υστερημένοι, πρώην αλκοολικοί και πρώην πόρνες, εξορισμένοι απ’τις οικογένειές τους και κρυμμένοι κάτω απ’το χαλί μιας κοινωνίας που δεν θέλει “λεκέδες” στην βιτρίνα της.
Οι ψυχασθενείς, εκτός της προκατάληψης είναι δέκτες και της “φροντίδας” του κράτους απέναντι στο οποίο τελούν υπό κράτηση χωρίς κατηγορίες, χωρίς αντίλογο ή ανθρώπινα δικαιώματα. Παγιδευμένοι πρώτα απ’τους δικούς τους δαίμονες και συμπληρωματικά απ’τους φιλεύσπλαχνους, προμηνύουν την μοίρα όσων βρεθούν στον πάτο της τροφικής αλυσίδας του ανθρώπινου πολιτισμού.
