Για τον χαρακτήρα της καπιταλιστικής κρίσης – με αφορμή τις δύο καταρρεύσεις τραπεζών στις ΗΠΑ (απόσπασμα από κείμενο του συντρόφου Α.Σ για την καπιταλιστική Κρίση του 2008 που διαβάστηκε στην Εκδήλωση του Ταμείου Αλληλεγγύης φυλακισμένων αγωνιστών και αγωνιστριών στις 27/1 2023)
[…] Σήμερα 15 χρόνια μετά την εκδήλωση της, τα αποτελέσματα της καπιταλιστικής στρατηγικής απέναντι στην κρίση επιβεβαιώνουν εμφατικά αυτό που η επαναστατική θεωρία και η ιστορική εμπειρία έχουν αποστάξει. Η γενικευμένη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, η πάλη για την κατάκτηση νέων αγορών και η πληρέστερη εκμετάλλευση των παλαιών που συντελούνται με πρωτοφανείς ρυθμούς, προετοιμάζουν – και έχουν ήδη πραγματοποιήσει- νέες κρίσεις ακόμα πιο εκτεταμένες και ολέθριες, περιορίζοντας ταυτόχρονα τα μέσα για την αποτροπή τους
Σε μια τέτοια ακριβώς συγκυρία βρισκόμαστε σήμερα μπροστά, στο ξέσπασμα μια νέας μείζονος κρίσης και μιας υπεραντιδραστικού χαρακτήρα ανασυγκρότησης των παραγωγικών σχέσεων, η οποία θα -επιχειρήσει να- αναπροσαρμόσει ποιοτικά τον καπιταλισμό, εγκαινιάζοντας νέες ακόμα πιο ολοκληρωτικές μορφές κρατικής καταπίεσης, ταξικής εκμετάλλευσης και ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων […]
Κρίση όπως έλεγε ο Μαρξ είναι η «βίαιη εξωτερίκευση των καπιταλιστικών αντιθέσεων, αλλά και η βίαιη εξομάλυνσή τους». Εκεί ακριβώς σε αυτές τις αντιθέσεις, βρίσκεται και η βαθύτερη, η εσωτερική αιτία των κρίσεων. Και συγκεκριμένα στη δομική αντίθεση που ενυπάρχει στον πυρήνα της ίδιας της κεφαλαιοκρατικής σχέσης, αυτής ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα των παραγωγικών δυνάμεων από τη μια με τις σχέσεις ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής από την άλλη, αντίθεση που στις συνθήκες του σύγχρονου μονοπωλιακού καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού (της πρωτοφανούς παραγωγικής και κεφαλαιακής συγκέντρωσης και συσσώρευσης), βρίσκει την πιο ακραία έκφραση της, ωθώντας στα έσχατα όρια όλες τις αντιθέσεις που απορρέουν από αυτήν: την αντίθεση ανάμεσα στους λαούς και τα μονοπώλια , τις αντιθέσεις ανάμεσα στις ίδιες τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και πάνω από όλα την κύρια, αυτήν ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία.
Τα πρώτα συμπτώματα της κρίσης εμφανίστηκαν το 2007 στην αγορά των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων των ΗΠΑ . Ακολούθησε η κυρίως φάση, που ξεκίνησε στις 15 Σεπτεμβρίου 2008 (κατάρρευση Lehman Brothers) και εξαπλώθηκε ταχύτατα σε όλο τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Τα γιγαντιαία κυβερνητικά πακέτα στήριξης δεν κατάφεραν να αντιστρέψουν την πορεία που άρχισε να εκδηλώνεται τους επόμενους μήνες στην λεγόμενη πραγματική οικονομία : κλείσιμο παραγωγικών μονάδων, πτώση των ρυθμών ανάπτυξης, επίσημη είσοδος σε ύφεση σχεδόν για το σύνολο των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Οι δε νέες κρατικές απόπειρες σταθεροποίησης θα φέρουν στο προσκήνιο ορμητικά μια ακόμα πτυχή της κρίσης τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το υψηλό δημόσιο χρέος.
Η κρίση του 2008 δεν ήρθε βέβαια από το πουθενά. Ενσωματώνει σε ανώτερο επίπεδο διαδικασίες, αντιφάσεις, τομές, και συνέχειες όλων των προηγούμενων κρίσεων-ορόσημο στην ιστορική του πορεία του καπιταλισμού. Στην ουσία αποτελεί μια κρίση της στρατηγικής με την οποία ο διεθνής καπιταλισμός ιμπεριαλισμός επιχείρησε να απαντήσει στην κρίση του 1973 για να στερεώσει και να ανατάξει τις δύο σταθερές του καπιταλιστικού συστήματος, αφενός τους τρόπους απόσπασης υπεραξίας, και αφετέρου τους όρους της ιμπεριαλιστικής επέκτασης και διείσδυσης.
Από οικονομικής άποψης ήταν μια κρίση ποσοστού κέρδους και υπερσυσσωρευσης. Γεννήθηκε στον σκληρό πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος, στη σφαίρα της παραγωγής, εκεί που παράγεται και αποσπάται η υπεραξία. Αιτία της ήταν η μείωση της αξίας του μεταβλητού κεφαλαίου, δηλαδή της εργατικής δύναμης και μοναδικής παραγωγού αξίας και υπεραξίας άρα και κέρδους, σε σχέση με το σταθερό κεφάλαιο, γεγονός που έριξε το ποσοστό κέρδους και τη δυνατότητα κερδοφόρας αξιοποίησης των κεφαλαίων που είχαν συσσωρευτεί από την εντατική εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης τόσο στο κέντρο όσο και στην καπιταλιστική περιφέρεια. Η ανεπαρκής αξιοποίησης του κεφαλαίου στη σφαίρα της παραγωγής είχε σαν αποτέλεσμα τη μετανάστευση του στο χρηματοπιστωτικό τομέα, όπου και η κρίση διογκώθηκε με την εκτίναξη του πλασματικού-χρηματικού κεφαλαίου (στα τέλη του 2007, η πλασματική αξία των παραγώγων και των Cds ήταν 11 φορές μεγαλύτερη του παγκόσμιου ΑΕΠ) μεταθέτοντας παράλληλα το χρόνο εκδήλωσης της για το απώτερο μέλλον, πριν γυρίσει ξανά εκεί όπου επωάστηκε, στην πραγματική οικονομία, πιο απειλητική με τη μορφή της ύφεσης. Στο μεταξύ ωστόσο είχε προλάβει φορτωθεί με τη μορφή του δημόσιου χρέους στις πλάτες του εργαζόμενου λαού, το οποίο θα γίνει για να ξαναθυμηθούμε το Μαρξ «ένας από τους πιο ενεργητικούς μοχλούς πρωταρχικής συσσώρευσης». Με το ίδιο «μαγικό ραβδί με το οποίο προίκισε με γεννοβόλο δύναμη το μη παραγωγικό χρήμα μετατρέποντας το σε κεφάλαιο» με το ίδιο ραβδί θα λέγαμε ότι μετέτρεψε το χρέος των κεφαλαιοκρατών στους εργαζόμενους σε χρέος των εργαζομένων στο κεφάλαιο και το προϊόν της λεηλασίας των ιμπεριαλιστικών μητροπόλεων στις εξαρτημένες χώρες σε χρέος των εξαρτημένων χωρών στους ιμπεριαλιστές.
Με άλλα λόγια, είναι μια κρίση του τύπου συσσώρευσης και των όρων συνολικής αναπαραγωγής του συστήματος. Και ως τέτοια δεν μπορούσε παρά να πλήξει στον πυρήνα τους τις ιδεολογικές συνταταγμένες του συστήματος. Διαψεύδοντας τις μέχρι τώρα «προφητείες» των αστών για το «τέλος της ιστορίας» και την ικανότητα του «αόρατου χεριού της αγοράς» να ρυθμίζει τις δυσλειτουργίες της. Αλλά και την διάχυτη αστική προσδοκία ότι η επιστημονική και τεχνολογική έκρηξη οι «νέες οικονομία της γνώσης» ή η άυλη εργασία, θα γινόταν το ελιξίριο για την αιώνια νεότητα του καπιταλισμού. Απέδειξε την πλήρη υπεροχή της μαρξιστικής θεωρίας για τις κρίσεις, την ισχύ του νόμου της πτωτικής τάσης του μέσου ποσοστού κέρδους, τη οργανική σχέση της τεχνολογίας στην όξυνση των καπιταλιστικών αντιθέσεων .
Την ίδια ώρα η κρίση αναδιέτασσε πλήρως τους διεθνείς συσχετισμούς ισχύος. Η κινητήρια δύναμη του παγκόσμιου καπιταλισμού και επίκεντρο της Κρίσης , οι ΗΠΑ εισέρχονται σε φάση οπισθοχώρησης, νέοι ιμπεριαλισμοί όπως η Κίνα ανέτελλαν, την ίδια στιγμή που η υποτίθεται καλά θωρακισμένη Ενωμένη Ευρώπη από ασπίδα την πρώτη διετία μετατρέπονται σε επιταχυντή της κρίσης, με κάποιους από τους πιο αδύνατους κρίκους όπως η Ελλάδα να γίνονται πεδίο πρωτοφανών στρατηγικών ιμπεριαλιστικής λεηλασίας και ταξικής αφαίμαξης. Ειδικότερα η κρίση του ελληνικού καπιταλισμού, ως έκφραση της γενικότερης κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού, επικαθορίζεται από τον θέση της στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα, και είχε ως αποτέλεσμα την οριστική αποκαθήλωση της φενάκης της «ισχυρής Ελλάδας των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και του ευρώ» των τελευταίων 20 ετών, αποκαθήλωση στην οποία απάντησε με στρατηγική τομή μακράς πνοής, με τη σημαντικότερη ανασυγκρότηση-αναδιάρθρωση που έκανε μετά τον Εμφύλιο και στους τρεις πυλώνες της. Δηλαδή τους όρους της ταξικής εκμετάλλευσης, της πολιτικής κυριαρχίας, και της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης.
Σήμερα 15 χρόνια μετά την εκδήλωση της, τα αποτελέσματα της καπιταλιστικής στρατηγικής απέναντι στην κρίση επιβεβαιώνουν εμφατικά αυτό που η επαναστατική θεωρία και η ιστορική εμπειρία έχουν αποστάξει. Η γενικευμένη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, η πάλη για την κατάκτηση νέων αγορών και η πληρέστερη εκμετάλλευση των παλαιών που συντελούνται με πρωτοφανείς ρυθμούς, προετοιμάζουν – και έχουν ήδη πραγματοποιήσει- νέες κρίσεις ακόμα πιο εκτεταμένες και ολέθριες, περιορίζοντας ταυτόχρονα τα μέσα για την αποτροπή τους
Σε μια τέτοια ακριβώς συγκυρία βρισκόμαστε σήμερα μπροστά, στο ξέσπασμα μια νέας μείζονος κρίσης και μιας υπεραντιδραστικού χαρακτήρα ανασυγκρότησης των παραγωγικών σχέσεων, η οποία θα -επιχειρήσει να- αναπροσαρμόσει ποιοτικά τον καπιταλισμό, εγκαινιάζοντας νέες ακόμα πιο ολοκληρωτικές μορφές κρατικής καταπίεσης, ταξικής εκμετάλλευσης και ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων
Και ακριβώς στο έδαφος έστω και αχνά έστω και αντιφατικά, έστω αναντίστοιχα προβάλλει η άλλη τάση, η τάση του προλεταριάτου και των λαών, η τάση των δυνάμεων της κοινωνικής και ταξικής απελευθέρωσης, η ιστορική τάση που ασφυκτιά κάτω από τον πολυποίκιλο ακρωτηριασμό των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων , η τάση που πολεμά ως όρο ύπαρξης της πλέον για νέες παραγωγικές σχέσεις σε μη εκμεταλλευτική βάση, με κοινωνικοποιημένα μέσα παραγωγής χωρίς ατομική ιδιοκτησία και κράτος, με απελευθερωμένες παραγωγικές δυνάμεις στη βάση των προτεραιοτήτων που θέτουν οι απελευθερωμένες από τις ιδεολογικές μεσολαβήσεις του σαθρού καπιταλιστικού εποικοδομήματος κοινωνικές-εργατικές ανάγκες […]
