Η 26 Ιουλίου είναι η επέτειος της δολοφονίας δυο εμβληματικών μορφών του κομμουνιστικού και γυναικείου κινήματος της χώρας: της Ηλέκτρας Αποστόλου το 1944 και της Σλαβομακεδόνισσας Μίρκας Γκίνοβα (Ειρήνης Γκίνη) το 1946.
Η Ηλέκτρα Αποστόλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1912. Στέλεχος του ΚΚΕ από τη δεκαετία του 1930, η Ηλέκτρα είχε από νεαρή ηλικία εμβαθύνει θεωρητικά στο γυναικείο ζήτημα, προωθώντας –σύμφωνα με τις κατευθύνσεις των αποφάσεων του κόμματος- την ένταξη γυναικών στο κίνημα αλλά και τη μετωπική συμπόρευση με άλλες γυναικείες οργανώσεις. Τον Αύγουστο του 1934, θα εκπροσωπήσει μαζί με την επίσης μέλος του ΚΚΕ Διδώ Σωτηρίου, τις γυναικείες οργανώσεις της Ελλάδας στο Παγκόσμιο Γυναικείο Αντιφασιστικό Συνέδριο στο Παρίσι, ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 1935, πήρε μέρος στο 6ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων (ΚΔΝ), εκπροσωπώντας μαζί με άλλους Έλληνες νεολαίους την ΟΚΝΕ.
Για τη δράση της, φυλακίστηκε και εξορίστηκε πολλές φορές. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου τη συνέλαβε και την έκλεισε στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ, όπου βασανίστηκε. Μετά την αποφυλάκιση της αναλαμβάνει ξανά ενεργό ρόλο στο κόμμα. Περνά στην παρανομία και γίνεται γραμματέας του Γραφείου της ΟΚΝΕ Μακεδονίας – Θράκης.
Το 1939, η Ηλέκτρα συλλαμβάνεται εκ νέου. Εξορίζεται στην Ανάφη. Η Κατοχή τη βρήκε εξόριστη μαζί με την κόρη της στην Ανάφη. Το Σεπτέμβρη του 1942 δραπετεύει από το νοσοκομείο όπου κρατούνταν. Αμέσως περνά στην παρανομία και εντάσσεται στην εαμική αντίσταση. Λίγο αργότερα, πρωτοστατεί μαζί με μια ομάδα σπουδαστριών του Πολυτεχνείου που ήταν οργανωμένες στην ΟΚΝΕ στη συγκρότηση της οργάνωσης «Λεύτερη Νέα».
Η «Λεύτερη Νέα» υπήρξε η πρώτη –και μοναδική- αμιγώς γυναικεία αντιστασιακή οργάνωση. Παρότι από τον Φεβρουάριο του 1943 ενσωματώνεται στην ΕΠΟΝ, όσο έδρασε η «Λεύτερη Νέα» υπήρξε μια πρωτοποριακή γυναικεία οργάνωση που άνοιξε το δρόμο για τη μαζική ένταξη νέων γυναικών στην αντίσταση, κόντρα στο φόβο του κατακτητή και στις απαγορεύσεις της πατριαρχικής κοινωνίας και της οικογένειας. Οι Λεύτερες Νέες συχνά αναλάμβαναν ριψοκίνδυνες για την εποχή αποστολές, όπως το μαζικό μοίρασμα προκηρύξεων και το γράψιμο αντιφασιστικών συνθημάτων στους τοίχους. Η γρήγορη μαζικοποίηση της ήταν ενδεικτική της αναγκαιότητας της. Μέσα σε λίγους μήνες έφτασε να αριθμεί χιλιάδες γυναίκες.
Στη διαδρομή της «Λεύτερης Νέας» το αποτύπωμα της Ηλέκτρας Αποστόλου, η οποία διατέλεσε γραμματέας της οργάνωσης, υπήρξε καταλυτικό. Ο ύμνος της «Λεύτερης Νέας», αποτελεί την επιτομή του γυναικείου αγώνα την περίοδο της Κατοχής και όχι μόνο. Ακόμα και στις μέρες μας είναι εξαιρετικά επίκαιρος.
«Εμπάτε νέες μέσ’ τη Λάμδα Νι/ ο αγώνας μας είναι σφιχτοδεμένος/για λευτεριά τιμή και για ζωή/ να πέσουμε μεσ’ τη φωτιά με μένος. Να κυνηγήσουμε το φασισμό/ την μπότα που αφανίζει το λαό μας/ και με ανδρεία και ηρωισμό/ εμπρός και μεις για το ξεσκλαβωμό μας. Να λυτρωθούμε από την τριπλή σκλαβιά/κατακτητή, προϊσταμένου και άντρα/ να κατακτήσουμε τη λευτεριά,/ να γίνουμε άξιες για αυτήν για πάντα.»
Ο επίλογος της ζωής της Ηλέκτρας Αποστόλου στις 26 Ιουλίου 1944 ολοκληρώνει και απογειώνει- τολμούμε να πούμε- τη επαναστατική της διαδρομή. Η αναμέτρηση της με τους βασανιστές της μέσα στο άντρο του φασισμού, την Ειδική Ασφάλεια, σηματοδοτεί την τελευταία και πιο εμβληματική νίκη της στην πάλη για τη κοινωνική, εθνική και γυναικεία απελευθέρωση. Όπως έγραφε η συντρόφισσα της Αύρα Παρτσαλίδου λίγο αργότερα: «Το παραμορφωμένο, καμένο σώμα της Ηλέκτρας υψώνεται σαν φοβερό σύμβολο της ανεξάντλητης δύναμης του λαού και του Κόμματός του – του ΚΚΕ – της απέραντης αφοσίωσης των μελών του στην υπόθεση του ελληνικού λαού. Είναι το σύμβολο χιλιάδων Ελλήνων, που πέθαναν κάτω από τα βόλια των φασιστών κατακτητών και των ντόπιων υπηρετών τους. Είναι το σύμβολο της ελληνικής λευτεριάς που ζυγώνει… Μέσα απ’ το καμένο κορμί της Ηλέκτρας, μέσ’ απ’ τη στάχτη της, ξαναγεννιούνται χιλιάδες καινούριοι αγωνιστές. Μέσ’ απ’ τα ματωμένα κορμιά της ατέλειωτης στρατιάς των ηρώων μας, γεννιέται η λεύτερη, λαοκρατούμενη Ελλάδα».
Το αμέσως επόμενο διάστημα, το τιμωρό χέρι του λαού, η ΟΠΛΑ, θα πάρει εκδίκηση για το θάνατο της Ηλέκτρας, εκτελώντας παραδειγματικά τουλάχιστον 50 δοσίλογους, στρατιωτικούς, χωροφύλακες, ταγματασφαλίτες. Πάνω στο πτώματα κάθε φορά, άφηναν ένα σημείωμα με το όνομα «Ηλέκτρα» και έναν αύξοντα αριθμό, «1,2,3….».
Τιμώντας τη μνήμη της, ο ΔΣΕ θα δώσει το όνομα Ηλέκτρα σε παράσημο για να τιμήσει τη γυναικεία γενναιότητα. Η συντρόφισσά της Αύρα Παρτσαλίδου σε άρθρο της στο περιοδικό Δημοκρατικός Στρατός, που δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 1949, έγραφε:
«[…] Στη Μέρα της Ηλέκτρας, στη μνήμη όλων των ηρωίδων του λαού μας υποσχόμαστε για ακόμα μια φορά πως δεν θα αφήσουμε τους δολοφόνους της Ηλέκτρας, της Μίρκας και όλων των αγαπημένων νεκρών μας να πατήσουν στην ελεύθερη γη μας, που τη λεφτερώσαμε με το αίμα της καρδιάς μας […]»
***Η Μίρκα Γκίνοβα (Ειρήνη Γκίνη) γεννήθηκε το 1923 σε σλαβομακεδονικό χωριό του νομού Πέλλας. Στη διάρκεια της Κατοχής η Γκίνοβα εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ και την ΕΠΟΝ του χωριού Άρνισσα του ίδιου νομού. Το 1943 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Λίγο αργότερα βγήκε στο βουνό. Μετά το τέλος του πολέμου η Γκίνοβα συνέχισε τη δράση της μέσα από τις γραμμές του ΝΟΦ (Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο Σλαβομακεδόνων). Εκλέχθηκε μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου και ανέλαβε καθοδηγητικό ρόλο στο γυναικείο τμήμα της οργάνωσης (ΑΦΖ – Αντιφασιστικό Μέτωπο Γυναικών). Στις 6 Ιουλίου 1946 συνελήφθη στο Καϊμακτσαλάν, όταν εκατοντάδες στρατιώτες και άνδρες των ΜΑΥ περικύκλωσαν την αντάρτικη ομάδα στην οποία συμμετείχε.
«Οι μαυροσκούφηδες με τα ξίφη, με τα νύχια, της ξέσκισαν το κορμί και τα ρούχα, της ξερίζωσαν τα μαλλιά, κι έτσι όπως ήταν τη γύριζαν στους δρόμους της Έδεσσας. Η Μίρκα κρατούσε ψηλά και περήφανα το κεφάλι. Χαμογελούσε στο λαό που έτρεχε να τη δει και να τη θαυμάσει, στο λαό που τόσο αγάπησε και για τον οποίο τόσο αφειδώλευτα αργότερα έδωσε και τη ζωή της». . Στην Ασφάλεια υπέστη φριχτά βασανιστήρια. Τη χτυπούσαν με ρόπαλα, της έκαναν ηλεκτροσόκ, την έθαψαν ως το λαιμό και την πυροβολούσαν Παρά τα άγρια βασανιστήρια δε λύγισε.
Στην απολογία της στο δικαστήριο δήλωσε: «Είμαι (Σλαβο)μακεδόνισσα και πιστεύω στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας, επειδή μόνο αυτό το κόμμα εκπροσωπεί όλους τους λαούς της Ελλάδας και εγγυάται στους Μακεδόνες ίσα δικαιώματα με όλους τους άλλους. Πολέμησα στην Κατοχή εναντίον του Ναζί κατακτητή. Με ιδιαίτερο μίσος πολέμησα εναντίον των Βουλγάρων φασιστών, οι οποίοι προσπαθούσαν να ρίξουν τον μακεδονικό λαό στα νύχια των Ταγμάτων Ασφαλείας». Στις 26 Ιουλίου 1946 οδηγήθηκε μαζί με έξι ακόμα συντρόφους της στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ήταν η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στο Εμφύλιο.
Στο Λεύκωμα «Μορφές Ηρώων της Νεολαίας της Ελλάδας», που εκδόθηκε από το εκδοτικό «Νέα Ελλάδα» το 1953, διαβάζουμε: «Περήφανα αντιμετώπισε το εκτελεστικό απόσπασμα η Μίρκα. Σηκώθηκε, πλύθηκε, χτενίστηκε, ντύθηκε και τράβηξε αγέρωχη στον τόπο της εκτέλεσης, εμψυχώνοντας το λαό που παρακολουθούσε με κομμένη την αναπνοή. Σε όλο το δρόμο τραγουδούσε τη “Διεθνή“ και άλλα επαναστατικά μακεδονικά τραγούδια. Δε δέχτηκε να της δέσουν τα μάτια. Κι όταν τα εγγλέζικα όπλα ορθώθηκαν για να κόψουν το νήμα με τα 23 χρόνια ζωής της Μίρκας, εκείνη σήκωσε περήφανα το κεφάλι και φώναξε: «Πίσω μας έρχονται χιλιάδες, εκατομμύρια μαχητές της λευτεριάς. Εμείς αύριο θάμαστε στρατός και θα σας συντρίψουμε»
(πηγή “Ολοι στ’ άρματα, όλα για τη Νίκη”)
