Αγρια κρίση
Η έρευνα του «Ν. Πουλαντζάς» σημαίνει συναγερμό για μια οικονομική κρίση πολύ πιο άγρια από αυτήν που έχουμε ήδη ζήσει μετά την πτώχευση της χώρας και την υπαγωγή της στα μνημόνια. Αναφέρουν χαρακτηριστικά οι επιστήμονες: «Την τρέχουσα περίοδο, με βάση τα ευρήματα της έρευνας για τη θέρμανση μόνο ενός μέρους της κατοικίας, ακόμη και τη διακοπή λειτουργίας της θέρμανσης και με κρύο σπίτι, μοιάζει να επιστρέφουμε στην εποχή του 2013-2014, μια περίοδο οικονομικής κρίσης και υψηλών τιμών καυσίμων».
Με βάση τα στοιχεία που συνέλεξαν, περίπου τέσσερα στα δέκα ελληνικά νοικοκυριά (37%) θερμαίνουν μόνο ένα μέρος της κατοικίας τους, ενώ σχεδόν ίδιο ποσοστό νοικοκυριών (36%) κλείνει τη θέρμανση ακόμη κι αν το σπίτι είναι κρύο – δηλαδή ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού ουσιαστικά δεν μπορεί να θερμάνει την κατοικία του. Το γεγονός ότι ένα στα δύο νοικοκυριά έχει λάβει την τελευταία διετία λογαριασμούς ενέργειας με υπέρογκο κόστος, προφανώς, έχει συμβάλει σε αυτήν την κατάσταση.
Ολο και πιο πολύ, όλο και πιο πολλοί γινόμαστε ολοένα και φτωχότεροι. Κι έτσι τον χειμώνα παγώνουμε και το καλοκαίρι πυρακτωνόμαστε μέσα στα ίδια μας τα σπίτια – τέσσερα στα δέκα νοικοκυριά είχαν θερμοκρασία χαμηλότερη των 18ο C στο σπίτι τους τον τελευταίο χειμώνα, ενώ ένα στα δύο έχει περιορίσει τον δροσισμό της κατοικίας του. Μία στις δύο οικογένειες δυσκολεύεται να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες – επτά στις δέκα από αυτές έχουν μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα κάτω από 1.500€. Για να καλύψει τα ενεργειακά κόστη, ένα στα τρία νοικοκυριά χρειάστηκε να περιορίσει είδη πρώτης ανάγκης όπως το φαγητό ή τα φάρμακα και 66% περιόρισε τα έξοδα για ένδυση, υπόδηση ή διασκέδαση.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι σε έρευνα του ΕΜΠ το 2015, περίπου 75% των νοικοκυριών δήλωσαν ότι είχαν περιορίσει έξοδα για άλλες ανάγκες προκειμένου να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες. «Σε εκείνη την έρευνα δεν γινόταν διαχωρισμός σε ανάγκες ρουχισμού και ανάγκες διατροφής/φαρμάκων. Ομως, η εικόνα/τάση είναι παρόμοια. Και αυτό αποτελεί επιπλέον ένδειξη ότι επιστρέφουμε στις καταστάσεις που η κοινωνία βίωνε τις εποχές της κυριαρχίας των μνημονιακών πολιτικών» τονίζουν.
Η ανάλυση της έρευνας στέκεται ειδικότερα στο εύρημα ότι 30% των νοικοκυριών έχει καθυστερήσει την πληρωμή λογαριασμών ενέργειας, μια και αυτός είναι ένας από τους βασικούς δείκτες ενεργειακής φτώχειας.
«Πρόκειται για ένα σημαντικό μέρος των καταναλωτών, το οποίο αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω, καθώς οι τιμές της ενέργειας συνεχίζουν την ανοδική πορεία. Το ποσοστό των ελληνικών νοικοκυριών που καθυστερούν την πληρωμή λογαριασμών είναι πολλαπλάσιο -έως και πάνω από πενταπλάσιο- του μέσου όρου της Ε.Ε. Στο “μάτι” της κρίσης, το ποσοστό έφτασε σε ένα μέγιστο, πάνω από 40%. Στη συνέχεια υπήρξε κάποια αποκλιμάκωση, αλλά το εύρημα της έρευνας που παρουσιάζουμε δείχνει ότι μπαίνουμε ξανά σε κύκλο αύξησης αυτών που δεν μπορούν έγκαιρα να πληρώσουν λογαριασμούς».
Πρωτοφανείς τιμές
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, επιπλέον ένδειξη ότι η κρίση που έχει ξεκινήσει ενδέχεται να είναι έως και χειρότερη από εκείνη της δεκαετίας 2009-2019 είναι πως ως προς την κατανάλωση ενέργειας τα νοικοκυριά δηλώνουν ότι η πρόσφατη αύξηση των τιμών ενέργειας τα επηρεάζει πολύ σε ποσοστό 64%, ενώ 46% δηλώνουν πως την ενεργειακή τους κατανάλωση επηρέασαν η οικονομική κρίση και τα μνημόνια.
Οπως αναφέρουν οι ερευνητές, «ουδέποτε την περίοδο των μνημονίων είχαμε τιμές ηλεκτρισμού και καυσίμων στα σημερινά επίπεδα. Ιδιαίτερη σημασία έχει πως το 70% των νοικοκυριών δηλώνει πως η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας τα έχει επηρεάσει πολύ ή αρκετά. Φαίνεται δηλαδή ότι η ρητορική πως η απελευθερωμένη αγορά ενέργειας θα ωφελήσει τους καταναλωτές διαψεύδεται στην πράξη και τα νοικοκυριά το συνειδητοποιούν. Και χρησιμοποιούμε το (έντονο) ρήμα “συνειδητοποιούν”, καθώς και οι ενδείξεις από άλλες έρευνες συντείνουν στο ότι το κοινωνικό κλίμα έχει μεταστραφεί απέναντι σε πολυδιαφημισμένες μεταρρυθμίσεις, όπως η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ».
«Ολοφάνερη η ανεπάρκεια των κυβερνητικών μέτρων»
Πιστεύοντας ότι η επιστημονική έρευνα πρέπει να συνομιλεί με τις κοινωνικές ανάγκες, επιλέξαμε να ασχοληθούμε με το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας στην Ελλάδα και τις επιπτώσεις της τελευταίας δεκαετίας λιτότητας. Μάλιστα, πρόκειται για μια ερευνητική επιλογή που είχαμε λάβει πριν από την πρόσφατη έκρηξη των τιμών της ενέργειας. Και, πράγματι, το πρώτο ποσοτικό σκέλος της έρευνας που πραγματοποιήσαμε σε συνεργασία με την εταιρεία ΚΑΠΑ Research και μια εξαιρετική ερευνητική ομάδα καταγράφει μια εικόνα που σοκάρει.
Η ένταση και η έκταση των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης στη χώρα μας σήμερα φαίνεται ότι είναι χωρίς προηγούμενο, ξεπερνώντας ακόμα και την περίοδο των μνημονίων. Περισσότερα νοικοκυριά -και όχι μόνο τα ευρισκόμενα στη χαμηλότερη κλίμακα εισοδημάτων, αλλά επίσης και προερχόμενα από τα μεσαία στρώματα- αδυνατούν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες τους ή καλούνται να διαλέξουν ανάμεσα σε αυτές και άλλες βασικές ανάγκες, αντιμετωπίζουν ανθυγιεινές και κακές συνθήκες διαβίωσης σε υποβαθμισμένες κατοικίες, μια εικόνα δηλαδή που διαψεύδει πλήρως την πλαστή εικόνα μιας χώρας με «καταπληκτική ποιότητα ζωής». Αλλωστε, χωρίς την παραμικρή διάθεση κινδυνολογίας, λαμβάνοντας υπόψη τις κλιματικές συνθήκες στη χώρα μας, όχι μόνο τον χειμώνα αλλά και το καλοκαίρι, είναι ορατοί οι κίνδυνοι ακόμα και για την υγεία και τη ζωή των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
Η κατάσταση αυτή δημιουργεί μια δυνητικά εκρηκτική κοινωνική συνθήκη, απέναντι στην οποία η ανεπάρκεια των κυβερνητικών μέτρων αναδεικνύεται ανάγλυφα και από την έρευνά μας, επιβεβαιώνοντας όσους προειδοποιούσαν και ζητούσαν τη λήψη μέτρων εδώ και αρκετούς μήνες, τη στιγμή που η κυβέρνηση κώφευε και καθησύχαζε ότι το πρόβλημα θα λυθεί από μόνο του. Είναι αναγκαία μια συνεκτική στρατηγική με άμεσες και μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα: ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος, ελέγχου των τιμών, στήριξης των πιο αδύναμων νοικοκυριών. Κάτι που δεν είναι μόνο ζήτημα γνώσης, αλλά κυρίως ζήτημα πολιτικής βούλησης.
Τι γίνεται με τους λογαριασμούς ενέργειας;
▷ 42% η μέση αύξηση στους εκκαθαριστικούς λογαριασμούς του χειμώνα που πέρασε σε σχέση με τον περσινό χειμώνα
▷ 50% των νοικοκυριών έχει λάβει την τελευταία διετία λογαριασμούς με υπέρογκο ποσό πληρωμής
▷ 1 στα 3 νοικοκυριά καθυστερεί να πληρώσει τους λογαριασμούς της ενέργειας – το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι περίπου 7%
▷ 35% των νοικοκυριών δηλώνει αδυναμία να κρατήσει το σπίτι ζεστό, ενώ σε επίπεδο Ε.Ε. περίπου το 8%
ΠΗΓΗ: ΕΦΣΥΝ
